Ιδιοπαθής σκολίωση αποκαλείται η πλάγια κύρτωση της σπονδυλικής στήλης στο μετωπιαίο επίπεδο. Η αιτιοπαθογένεια της ιδιοπαθούς σκολίωσης δεν είναι γνωστή. Πιστεύεται ότι είναι πολυπαραγοντικής αιτιολογίας. Προδιαθεσικοί παράγοντες είναι γενετικοί, ορμονικοί και εμβιομηχανικοί.
Ανάλογα με την ηλικία έναρξης της προσβολής η ιδιοπαθής σκολίωση διακρίνεται σε νηπιακή (μέχρι 4 ετών), σε παιδική (4 – 10 ετών) και σε εφηβική (κορίτσια 10 -12 ετών, αγόρια 12 -14 ετών).
Η συχνότητα της εμφάνισής της εξαρτάται από την ηλικία, το βαθμό της παραμόρφωσης και το φύλο. Συχνότερη είναι η εφηβική. Ήπιες παραμορφώσεις έχουν συχνότητα 2 – 3% στον γενικό πληθυσμό και είναι ίσης κατανομής μεταξύ των δύο φύλων.
Οι γονείς και όσοι εμπλέκονται στη σωματική διάπλαση του παιδιού (γυμναστές, παιδίατροι) πρέπει να παρατηρούν το κορμί του σε όρθια στάση από πίσω και από μπροστά. Στη σκολίωση παρατηρείται ασυμμετρία στις δύο άκρες της πλάτης, κλίση του κορμού προς τη μία πλευρά και διαφορά ύψους μεταξύ των δύο ώμων, ενώ από μπροστά παρουσιάζεται διαφορά ύψους στους μαστούς και μεταξύ των κλειδών. Πιο εμφανής όμως είναι η προπέτεια (“πέταγμα”) στη μία πλευρά της πίσω επιφάνειας του θώρακα σε θέση επίκυψης (όπως φαίνεται στην άνω εικόνα).
Η αξιολόγηση της ιδιοπαθούς σκολίωσης γίνεται κλινικά με εκτίμηση της παραμόρφωσης του κορμού και αποκλεισμό άλλων παθολογικών καταστάσεων που προκαλούν σκολίωση (σύνδρομα, συγγενείς ανωμαλίες, νευρομυϊκές παθήσεις κ.λπ.).
Ακτινολογικά η σκολίωση ταυτοποιείται ανάλογα με την εντόπιση, τον αριθμό των κυρτωμάτων και τη γωνίωσή τους.
Κυρτώματα μέχρι 25° θεωρούνται ήπια και απλώς παρακολουθούνται, ενώ μεγαλύτερα χρειάζονται θεραπεία. Οι επιπτώσεις από την καθυστερημένη αντιμετώπιση της σκολίωσης εξαρτώνται από το βαθμό της παραμόρφωσης και την ταχύτητα επιδείνωσης.
Συνηθέστερες είναι:
- Επιδείνωση της παραμόρφωσης. Παρουσιάζεται με αυξημένη ταχύτητα στην εφηβεία. Ωστόσο, κυρτώματα που δεν υπερέβησαν τις 40° στο τέλος της ανάπτυξης παραμένουν σταθερά στο μέλλον. Μεγαλύτερες παραμορφώσεις επιδεινώνονται συνήθως σταδιακά με την αύξηση της ηλικίας.
- Καρδιοαναπνευστική ανεπάρκεια στις βαριές θωρακικές σκολιώσεις (άνω των 90°).
- Πόνος, ο οποίος δε συνοδεύει την ιδιοπαθή σκολίωση στην εφηβεία. Ωστόσο, μπορεί να εμφανιστεί οσφυαλγία σε μεσήλικες.
- Ψυχολογικές εκδηλώσεις μπορεί να παρουσιαστούν με αίσθημα ντροπής, άγχους και εσωστρέφεια για την εμφάνιση του σώματος.
Η πρόληψη αυτών των επιπλοκών γίνεται με την έγκαιρη έναρξη θεραπείας με συντηρητικά ή χειρουργικά μέσα. Κυρτώματα 25° – 40° αντιμετωπίζονται με κηδεμόνα μέχρι το τέλος της εφηβείας (κορίτσια 16 – 17, αγόρια 17 – 18 ετών). Προϋπόθεση για επιτυχημένη έκβαση στη συντηρητική αγωγή είναι η συνεργασία του ασθενούς στην εφαρμογή του ορθοπαιδικού κηδεμόνα.
Πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα πως ο κηδεμόνας δε θεραπεύει τη σκολίωση, αλλά προλαμβάνει την εξέλιξη της παραμόρφωσης.
Κυρτώματα που υπερβαίνουν αυτά τα όρια αντιμετωπίζονται χειρουργικά με σπονδυλοδεσία, με την οποία επιτυγχάνεται μόνιμη και ικανοποιητική διόρθωση. Η μετεγχειρητική ανάρρωση είναι ταχεία με κινητοποίηση λίγες ημέρες μετά και επιστροφή στο σχολείο σε 2-3 εβδομάδες.